De Honingbij
De honingbij is van alle bijen de bekendste soort vanwege de honing, het algemene voorkomen en de grote aantallen. Het intrigeert de mens al eeuwen dat honingbijen sociale insecten zijn die onderling kunnen communiceren en leven in zeer verfijnd op elkaar afgestemde volken.
In Nederland kennen we een paar soorten honingbijen en rond de 330 soorten wilde, solitaire bijen, naast de hommels, die ook tot de familie van de bijen gerekend worden.
De honingbij wordt gewaardeerd door de mens vanwege de belangrijke rol als bestuiver. Bestuivende insecten, waar bijen een belangrijke vertegenwoordiger van zijn, vervullen een centrale rol bij de voortplanting van veel plantensoorten. Want bestuiving betekent dat de planten zaad en vruchten kunnen vormen. Dat gebeurt o.a. bij veel voedselgewassen, maar ook in de natuur is bestuiving een waarborg voor de diversiteit in de begroeiing, voor zaad- en vruchtproductie zodat kleine zoogdieren en vogels te eten hebben. Bestuiving van bloemen vormt een belangrijke schakel tussen de dierenwereld en de plantenwereld. Daarnaast is de honingbij de belangrijkste leverancier van verschillende natuurproducten op basis van honing, koninginnengelei, bijenwas en propolis, boomhars dat de bijen verzamelen om hun woning te ontsmetten en tochtvrij af te kitten. Naar gedrag en functioneren van de honingbij wordt veel onderzoek gedaan. Het is een van de weinige insecten waarvan veel bekend is.
Het bijenvolk
Een bijenvolk bestaat uit werksters, vrouwelijke bijen die geen voortplantingsfunctie hebben, een koningin, de moer, de enige vrouwelijke bij die eitjes legt, en darren, de mannelijke bijen.
De koningin
koningin
De koningin is herkenbaar door haar veel langere achterlijf. Zij begint in het voorjaar eitjes te leggen als de dagen lengen en de temperatuur stijgt. Elke dag zo'n 1500 - 2000. Een aantal werksters vormt de z.g. hofstaat, zij verzorgen de koningin en geven haar eten. Een koningin kan wel vijf jaar in leven blijven. De koningin scheidt feromonen af, reukstoffen met een unieke geur, die door de werksters door het hele volk verspreid worden zodat elke bij weet dat de koningin gezond van lijf en leden is. Alle bijen van een volk ruiken hetzelfde en kunnen elkaar daaraan ook herkennen. Alleen bijen met dezelfde reuk mogen de bijenkast in. Maakt de koningin deze reukstoffen niet of veel minder aan, of zijn er zoveel bijen dat de geur niet zo sterk meer verspreid wordt onder alle bijen dan gaan de werksters uit eitjes nieuwe koninginnen opkweken.
Werksters
Er zijn zomer- en winterbijen. De zomerbijen leven ongeveer 6 weken in de maanden april tot oktober en de winterbijen leven 6 maanden ongeveer van oktober tot april. De werksters verzorgen het volk. Zij vervullen alle taken die nodig zijn om het volk te laten overleven en de koningin in staat te stellen eitjes te leggen. Zij werken dag en nacht: de kast schoonhouden, larfjes verzorgen, honing opslaan, de kast verdedigen tegen indringers (wespen) en vreemde bijen, stuifmeel en nectar halen. De eerste drie weken van hun leven werken ze als huisbijen in de kast. De andere drie weken van hun leven halen ze als haalbij stuifmeel en nectar. De aanwezigheid van nectar in bloemen ruiken de bijen op grote afstand, de antennes bevatten veel geurgevoelige cellen, zoals wij die in onze neus hebben. In de zomer zijn er 20.000 - 50.000 bijen in het volk actief. In de winter zitten ze met zo'n 10.000 op een tros, de koningin veilig en warm in het midden. Werksters kunnen zich verdedigen met hun angel. Als wij door een bij gestoken worden blijft de angel in ons vel zitten. De bij vliegt weg, maar gaat snel dood.
Darren
Darren zijn mannetjesbijen. Hun belangrijkste werk is het bevruchten van de jonge koningin. Ze beschikken daarvoor over heel gevoelige antennes waardoor zij nog veel beter kunnen ruiken dan de werksters. Zo kunnen zij van grote afstand een koningin waarnemen in de lucht, waar de paring plaatsvindt. In het volk helpen zij het broed warm te houden. De darren worden ook door de werksters gevoed, want zij zoeken zelf geen voedsel. Ze leven ongeveer 5 maanden en overwinteren zelden.
Bijen en mensen
Bijen worden door mensen op grote schaal in kasten, en soms korven, gehuisvest voor productiedoeleinden. De bij is economisch gezien het belangrijkste landbouwdier na koeien, varkens en kippen.
De honingbij wordt bedreigd door de mens die een doorslaggevende invloed heeft op de leefomgeving van de honingbij. Zo zijn er bijenparasieten over de wereld versleept en zijn we druk bezig met de verarming en versnippering van gebieden waar bijen kunnen foerageren. Verder proberen we d.m.v. overvloedige gebruik van insecticiden in land-en tuinbouw onze monoculturen ”gezond” te houden. Maaien van bermen en het onbenut laten van braakliggende stukken grond naast de steeds verdergaande verstedelijking hebben grote nadelige invloed op het leefmilieu van de bijen.
Wilt u meer informatie neem dan contact met ons op.
Bestuiving
Bestuiving is het overbrengen van stuifmeel van de meeldraden van een bloem naar de kleverige stamper. Daar groeit de stuifmeelkorrel via de stempelbuis naar het vruchtbeginsel en versmelt met de vrouwelijke eicel. De vrucht kan gaan groeien.
Manieren van bestuiven
Bestuiving kan op verschillende wijzen plaatsvinden.
- Bloemen die ingericht zijn voor windbestuiving produceren heel veel licht stuifmeel. Door de wind wordt dit stuifmeel meegenomen en overgebracht. De stuifmeelkorrels plakken vast aan de stempel die kleverig is. Voorbeelden van windbestuivers zijn hazelaar, els, mais en granen.
- Bloemen die ingericht zijn voor insectenbestuiving produceren stuifmeel dat gemakkelijk aan het haarkleed van bestuivende insecten blijft hangen. En zij hebben felgekleurde zoet ruikende bloemen die aantrekkelijk zijn voor insecten. Het bijenlichaam is sterk behaard. Als de bij in een bloem kruipt om nectar te verzamelen komt er stuifmeel van de helmknoppen tussen de haren. Met de poten kamt de bij dit stuifmeel zoveel mogelijk naar de stuifmeelkorfjes aan de beide achterpoten. Er blijven echter altijd stuifmeelkorrels tussen de haren achter. Bij het passeren van de kleverige stempel van een andere bloem kan dit stuifmeel vastplakken. Voorbeelden zijn fruitteeltgewassen, courgettes, korenbloemen, distels en voor verdere informatie zie ook drachtplanten.
Speuren
Speurbijen vliegen er op uit om een drachtbron (bloemen met nectar en stuifmeel) te zoeken. Als ze zulke bloemen gevonden hebben, wordt op de raten in de bijenkast de bijendans uitgevoerd. Door deze manier van dansen geven de speurbijen aan in welke richting en op welke afstand een drachtbron te vinden is. De andere bijen uit het volk vliegen daar dan ook heen.
Bloemvastheid
Als bijen een goede drachtbron gevonden hebben blijven ze deze bloemen bevliegen. Dit is erg belangrijk voor de bestuiving van bv appels in een boomgaard. De bijen brengen dan het stuifmeel van de ene appelboom naar de volgende. De zogenaamde kruisbestuiving.
Hommels, vliegen en solitaire bijen bestuiven ook, maar de honingbij is kampioen bestuiver! In de bijenkast leven tijdens de appelbloei zoín 20.000 werkbijen. Dit geeft een enorme hoeveelheid bestuivers. Hommels in het wild zijn er dan nog nauwelijks. Hun koninginnen beginnen net met een nestje te maken. Ook andere bestuivers zijn nog slechts in geringe aantallen aanwezig. Honingbijen beginnen te vliegen bij een temperatuur van 12∞C. Het meest productief zijn ze tussen de 18 en 25∞C. Bij temperaturen onder de 10∞C blijven ze liever in de kast om het broednest warm te houden.
Bestuiving bij professionele teelt
Bestuiving bij z.g. open teelt betreft de bestuiving van appels, peren, bessen en zaadteeltgewassen en sierteeltgewassen in de open lucht. De bijenkasten worden tussen de bloeiende planten geplaatst. Om een optimale vruchtzetting te verkrijgen kan een kweker bijenvolken van een imker huren. Voor een goede bestuiving bij appels zijn 2 bijenvolken per ha nodig. Bij pruimen en bessen zijn dat er 4 per ha. Het mag tijdens de bloei niet teveel regenen of te koud zijn, want dan produceren de bloemen weinig nectar en vliegen de bijen niet. Ook als de grond te droog is produceren de bloemen weinig nectar waardoor ze minder aantrekkelijk zijn voor bestuivers.
Van bestuiving bij bedekte teelt is sprake bij gewassen in kassen of in plastic tunnels. Denk aan aubergines, courgettes en aardbeien. De bijen worden in de kas of in de tunnel geplaatst. De kas waarin de bijen staan mag niet te vochtig zijn (schimmel) en ook hier mag de bodem niet te droog zijn. Voor de bestuiving van aubergines en paprikaís is 1 volk per 5000 m2 nodig; voor aardbeien, bessen of frambozen een volk per 3000 m2. Dit verschil komt door de hoeveelheid bloempjes die bloeien. In een kas verslijten bijen sneller dan in de buitenlucht. Een deel vliegt door de open ramen naar buiten en vindt de weg niet meer terug; een ander deel plakt aan het plastic of glas vast en gaat dood.
Bij het bestuiven van gewassen in open of gesloten teelten is het van belang dat er goede afspraken gemaakt worden tussen imker en kweker over bespuitingen. Deze kunnen nl. dodelijk zijn voor bijen. Ook mogen de bijenkasten, na plaatsing, niet meer verplaatst worden. Bijen kunnen hun woning, zelfs na verplaatsing van een paar meter, niet meer terug vinden.
Economisch nut
Door hun bestuivingsactiviteiten zorgen bijen voor de bestuiving van heel veel gewassen. Zonder bestuiving zouden we nauwelijks vruchten of groenten hebben. Voor zaadvorming (vruchtzetting) is bestuiving noodzakelijk! Geen zaden, geen nieuwe planten. De zaaizaden van broccoli en asperges bv ontstaan na bestuiving door bijen. Onze dagelijkse kost zou zonder bestuiving erg sober worden. We zouden ook een gebrek aan noodzakelijke vitaminen krijgen. Het economisch nut van honingbijen wordt voor Nederland jaarlijks op 750 miljoen euro geschat. Na de veeteelt is dit de grootste bijdrage van de agrarische sector aan onze economie.
Voor de bestuiving van tomaten gebruikt men hommels omdat hun wat grovere bestuivingstechniek beter aansluit bij de behoefte van het gewas. Voor de zaadteelt onder glas worden ook vliegen of solitaire bijen ingezet.
Bijen als bestuivers in de natuur
Naast hommels, vliegen en solitaire bijen nemen de honingbijen voor 80% deel aan de bestuiving van bloemen van wilde planten en bomen. Een enorme bijdrage dus voor de verrijking van de natuur. Denk eens aan een bloeiende weide met paardenbloemen of in de winter aan een struik vol met bessen waaraan de vogels zich te goed doen. Zonder bestuiving wordt ons voedsel schaars. Daarom is bijen houden niet alleen een hobby, maar ook een must!
Bestuiving kun je niet kopen en niet vervangen!!
Wilt u meer informatie dan kunt u ons bereiken Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. .
Links
Een zoekactie met het zoekwoord "bijen" levert al snel heel veel moois op. Onderstaande links helpen je alvast op weg.
Suggesties voor belangrijke links zijn welkom, Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. .
Help de bij
Servicepunt Groen aan de buurt. Maak je eigen omgeving groener en bijvriendelijker. Informatie over drachtplanten (en subsidies om dat te ondersteunen).
Bijenfilms
- Op Youtube vind je volop instructiefilmpjes en illustratief materiaal, zoek gewoon op trefwoord "bijen" of "bees". Speciale aanbeveling verdienen de video's van Ben Som de Cerff, waarin hij telkens verschillende aspecten van het werken met bijen belicht.
Regionale bijenpagina’s
- Imkerij Two Bee (Houten)
- De Bijenakker (Odijk)
- Imkerij Bijgevolg (Bunnik)
- Bijen & Bedrijf (Sonne Copijn)
- Bijenoase (Sonne Copijn)
Landelijke bijenpagina’s
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
Buitenlandse Bijenpagina’s
- Vlaamse Imkersbond
- British Beekeeper Association
- The Federation of Irish Beekeepers Associations
- Deutscher Imker Bund
- Société Centrale d’Apiculture
Natuur, tuinen en planten voor bijen
- Botanische tuinen Utrecht
- Orchidee-gooi
- tuin-brassica (natuurtuin in Schalkwijk)
- terrafortuna, (ecologische tuin voor planten, insecten, vogels, zoogdieren en mensen, met bijenstal)
- www.drachtplanten.nl
- vroegevogels.nl/tuinreservaten (voor tips over het inrichten van diervriendelijke tuinen)
